Wojciech Bonowicz o "Sztuce i kulturze"
Przygotowany przez Ewę Mańkowską-Grin notes do czytania „Żydowscy obywatele Krakowa. Sztuka i kultura” to publikacja o ogromnym znaczeniu. Przypomina ona postaci żyjące i działające na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie międzywojennym, które wywarły ogromny wpływ na życie kulturalne ówczesnego Krakowa, a często także – Polski i świata.
Wybór bohaterek i bohaterów oraz opis ich dokonań może przyprawić o zawrót głowy. Są wśród nich postaci znane, jakoś jeszcze w szerszej pamięci obecne, jak Perel Singer, będąca pierwowzorem Racheli z „Wesela”, malarze Leopold Gottlieb i Mojżesz Kisling, reżyser i dyrektor teatralny Arnold Szyfman czy poetka Zuzanna Ginczanka (Gincburg). Ale nazwiska większości postaci prezentowanych w notesie – choć pozostawiły po sobie na terenie Krakowa trwałe ślady – prawdopodobnie obecnym mieszkańcom miasta niewiele by powiedziały.
Nawet Jan Zawiejski (Jan Baptysta Feintuch), znakomity architekt, autor licznych budynków w centrum miasta, w tym najbardziej znanego – Teatru Miejskiego (dziś noszącego imię Juliusza Słowackiego), to postać zapomniana. Podobnie inni: Napoleon Telz, założyciel Drukarni Narodowej w Krakowie, pod koniec XIX wieku będącej jednym z najnowocześniejszych zakładów tego typu na ziemiach polskich; Wilhelm Kleinberg, fotograf specjalizujący się w zdjęciach portretowych, którego studio odwiedziło wiele krakowianek i krakowian, i jego córka Zofia Minder, właścicielka luksusowego domu mody przy ul. Gołębiej; Adolf Schwarz, kolekcjoner sztuki, który swoimi zbiorami wzbogacił kolekcję Muzeum Narodowego w Krakowie, i jego brat Szymon, mający podobne zainteresowania, który pomagał niepodległemu państwu w odzyskiwaniu polskich dzieł sztuki za granicą, a Zamkowi Królewskiemu na Wawelu podarował m.in. namiot turecki zdobyty przez wojska Jana II Sobieskiego pod Wiedniem; Róża Aleksandrowicz, w międzywojniu właścicielka sklepu z materiałami artystycznymi i modelka sławnych malarzy, która po II wojnie światowej też obdarowała krakowskie muzeum cennymi dziełami sztuki; Juliusz Feldhorn, autor pierwszego w Polsce popularnego opracowania historii sztuki od starożytności do czasów współczesnych; Zofia Ameisen, historyczka sztuki, wybitna znawczyni średniowiecza o ogromnych zasługach dla rozbudowania zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej; kompozytor i pedagog Kazimierz Meyerhold, który w szkole muzycznej w Krakowie stworzył pierwszy w Polsce Wydział Muzyki Jazzowej.
Nie wymieniam wszystkich - ale właściwie wszystkich wymienić się powinno, bo taki jest właśnie cel tej publikacji: wydobyć z niepamięci i utrwalić te ważne imiona i nazwiska, bez których Kraków wyglądałby i rozwijał się zupełnie inaczej. Z notesu możemy dowiedzieć się, że ich drogi czasem się krzyżowały: kiedy w wybudowanym przez Zawiejskiego Teatrze Miejskim odbywała się premiera „Wesela” Wyspiańskiego, zdjęcia uwieczniające to wydarzenie robił właśnie Kleinberg. W Legionach Polskich Józefa Piłsudskiego znaleźli się Leopold Gottlieb i Jadwiga Migowa (z domu Gancwohl), później popularna powieściopisarka. Wielu z tych ludzi nie tylko odegrało nietuzinkową rolę w historii kultury i sztuki, ale też w historii jako takiej, angażując się w odzyskanie, a potem budowanie niepodległej Rzeczpospolitej.
Wojciech Bonowicz
KSIĄŻKA:
Sztuka i kultura
Ewa Mańkowska-Grin
Wydawnictwo EMG przedstawia drugi notes do czytania: „Sztuka i kultura” z serii „Żydowscy obywatele Krakowa”. Teksty zamieszczone w notesie s...
PRZECZYTAJ TAKŻE